Dag 1: zondag 15 september 2019
Leek - Punthorst via diverse knooppunten
(Oosterwolde, Appelscha, Diever, Uffelte, Koekange, De Wijk)
111 km 10.30 - 19.00 uur
zonnetje met wolken, temperatuur zakt gestaag, weinig wind
‘Dat kan niet waar zijn!’
‘Ja, echt’, antwoord ik, mijn fietslief aankijkend. ‘Dat schrijft Ilja in zijn boek. Ze waren met z’n tweeën om 19:00 uur vertrokken en zijn om 4.45 uur ergens op een strand gaan slapen. Die fietstijden op hun fietstocht van Leiden naar Rome kunnen zomaar waar zijn. Het is best slim om ‘s nachts te fietsen als het heet is overdag. Mits je verlichting goed werkt natuurlijk’.
’Desondanks,’ ga ik verder, ‘vermoed ik dat het beeld een beetje is geromantiseerd. Die gedachte is ingegeven door een ander boekje van zijn hand, Hoe word ik een beroemd schrijver, een bundeling van zijn columns met schrijftips en -ervaringen die in de NRC zijn gepubliceerd. Hij kan wat aspecten van de reis hebben verzonnen of aangedikt om de lezer te prikkelen.’
‘Een ding is zeker, ze doen het heel anders dan wij’, vervolg ik. ‘Ze vertrekken vaak rond of na de middagpauze om ‘s avonds ergens in een hotel neer te strijken. Dan volgt een rijkelijke viering met wijn of bier. Deze beloning beperken ze niet tot de avond. Tijdens de lunchpauzes laten ze zich ook niet onbetuigd. Die liefde, zal hij later in een interview opbiechten, is ingegeven door het feit dat hij bang is zonder drank niet meer interessant te zijn. Tegenwoordig drinkt hij nauwelijks meer, maar tijdens de fietstocht dronk hij nog volop. Hoe ze dat fysiek hanteerden? Joost mag het weten. Zij hebben een andere filosofie van een fietstocht dan wij’, vul ik onnodig aan.
In 2009 besloten Ilja Leonard Pfeijffer en zijn toenmalige vriendin Gelya Bogatishcheva geheel onverwachts op een namiddag dat ze van Leiden naar Rome gingen fietsen. Vervolgens zijn ze gewoon vertrokken. Om 15.45 uur in de middag. Hij met een klein rugzakje op een tweedehands Batavus racefiets die hij een paar weken eerder voor €95,- op de kop had getikt, zij met een gele mountainbike met twee gele fietstassen. Hun gids is een landkaart van Frankrijk.
Wij zijn niet plotseling en zeker niet ongepland vertrokken op onze fietstocht naar Zutphen. We hebben de weerkaarten op de voet gevolgd om de meest gunstige week vast te leggen. De route via knooppunten hebben we uitgewerkt en ook de overnachtingen van tevoren geboekt. We weten inmiddels dat het organiseren van een fietstocht meer planning vereist dan zo’n tien jaar geleden. Toen kon je ‘s middags nog een hotel of b&b regelen voor diezelfde nacht. Als je anno 2019 met de fiets onderweg bent en niet in de bosjes wilt slapen, moet je tijdig onderdak hebben geregeld.
Het was pure toeval dat we Ilja’s boek De filosofie van de heuvel uit 2009 zijn gaan lezen op het moment dat we besloten de fietstocht naar Zutphen te ondernemen.
Het leek mij prachtig om zijn filosofie te ondergaan tijdens onze eigen kleine onderneming over het vlakke land in Nederland.
Algauw verhaalt Ilja in zijn boek over de vrolijke flodderfilosofie van prosta tak die Gelya hanteert. In haar ogen gebeurt alles wat waardevol en belangrijk is ‘gewoon zo’. Wie van tevoren iets plant of voorbereidingen treft, is zich alleen maar zorgen aan het maken om dingen waaraan niemand iets kan veranderen. En voor je het weet, krijg je verwachtingen en dan is alles al bij voorbaat verpest, want verwachtingen zijn in haar visie de oorzaak van alles wat er misgaat in mensenlevens. Zij kijkt altijd heel vrolijk als zij dit soort dingen vertelt, want ze weet dat ze gelijk heeft.
Er zit wat mij betreft niks flodderigs aan deze optimistische levensfilosofie. Het is niet achteloos of nietszeggend, het moet wèl bij je passen. Wie deze filosofie weet te hanteren maakt van het leven een avontuurlijke onderneming.
Dag 2: maandag 16 september
Punthorst - Zutphen via diverse knooppunten
(Dalfsen, Heino, Broekland, Diepenveen, Deventer, twee maal een pontje)
83 km, 9.30 - 16.00 uur
(mot-)regen, bewolkt en koud
Aangezien het vandaag aanhoudend (mot)regent en ook koud is, kouder dan de weersvoorspelling toen we deze fietstocht planden, probeer ik de flodderfilosofie prosta tak op het hier-en-nu toe te passen. Het lukt aardig.
Hoewel we geen heuvels en dalen tegenkomen, ben ik toch benieuwd naar Ilja’s filosofie van de heuvel. Als het tegenzit wil hij zichzelf over het dode punt helpen door anders naar de situatie te kijken. Zijn eerste filosofie is dat de berg vlak is. Gelya had een paar maanden voor hun vertrek een horizontale streep op een papiertje getekend en eronder geschreven ‘dit is de berg’. Tijdens het fietsen ziet de berg er helaas niet erg vlak uit en voelt de berg al helemaal niet vlak aan. Die filosofie helpt Ilja dan ook niet.
Zijn tweede filosofie voor het nemen van een heuvel is om opzij te kijken naar het landschap. Dat prachtige mooie landschap met al die klaprozen is een voorrecht om doorheen te fietsen, bedenkt hij. Deze positieve kijk helpt hem ook niet.
Zijn derde filosofie, dat fietsen sneller gaat dan lopen, helpt ook al niet.
En dat de berg een reus is die lekker ligt te slapen en hij daar lichtvoetig en zo stil mogelijk overheen moet fietsen om de reus niet wakker te maken, helpt maar een klein beetje.
Inmiddels doet alles pijn bij hem en bedenkt hij dat hij dankbaar moet zijn voor de pijn. Dit brengt hem tot zijn beste filosofie van de heuvel voor dat moment: die heuvel is er, daar is niets aan te doen en dat is zo.
En zo fiets ik ook dapper door de (mot)regen. Er is niets aan te doen. Het gaat vanzelf wel weer over. Ik heb een regenpak en fietsschoenregenhoesjes aan. Wie maakt me wat. Nederland is mooi, het landschap afwisselemd. Er zijn hier weliswaar geen klaprozen, maar wel bossen, meren en vennetjes. De fietspaden lopen door natuurparken en langs rietkragen, gras- en maïsvelden, kuddes schapen, koeien en soms is er een cadeautje als een buizerd met krachtige vleugelslagen opstijgt als je dichterbij komt.
een boer op een quad
maant zijn meisjes naar de stallen
de melkfabriek wacht
Dag 3: dinsdag 17 september 2019
Zutphen - Gorssel
28 km 10.30 - 19.00 uur
zonnig met wolken, ‘s middags een paar buien, windkracht 3
De aanleiding voor deze fietstocht was Zutphen te verkennen. Het is mijn allereerste bezoek aan deze Hanzestad. Hasselt, Kampen, Zwolle, Elburg en ook Deventer zijn eraan voorafgegaan en het bezoeken meer dan waard.
Deze ochtend fietsen we van het hotel naar het centrum alwaar we na een verkenningsrondje door de binnenstad bij de VVV een stadswandeling kopen. We weten uit ervaring dat wandelen langs een door kenners uitgestippelde route met historische en culturele hoogtepunten inspirerend is.
We voelen ons direct thuis in het gemoedelijke Zutphen. In het centrum is alles op loopafstand te bereiken. Delen van de oude stadswallen staan nog rechtovereind tussen oude en vernieuwde gebouwen. In de door het stadsbestuur gekoesterde hofjes verdwijnen de stadsgeluiden zodra je door de poort loopt. De stilte is een genot.
Het meest indrukwekkende gebouw in het centrum is niet zozeer het mooiste gebouw van Zutphen, maar een die een openbare functie heeft gekregen. In de Broederenkerk is sinds 1983 de openbare bibliotheek gevestigd. Met duizenden boeken, een leescafé, koffiecorner, werkplekken en cursusruimtes is het een feest voor iedere lezer om doorheen te struinen op zoek naar een goed boek of een interessant tijdschrift, daar te studeren of, zoals wij hebben gedaan, een uurtje aan een tafel te zitten genieten van de ambiance.
Eenieder die in deze 14e-eeuwse kloosterkerk is geweest kan alleen maar concluderen dat het een uitstekend en gedurfd plan was om er een niet-kerkelijke functie aan toe te kennen zodat het pareltje behouden blijft voor alle Zutphenaren en de geïnteresseerde bezoeker.
De stad is niet groot genoeg voor een hele wandeldag. We besluiten om naar Museum More in Gorssel te fietsen voor een cultureel uitstapje. In dit museum voor modern realisme is thans ‘For Real’ te zien, een overzichtstentoonstelling met Engelse realisten uit de jaren ‘20 en ‘30 en ‘Dwars kijken’, een dwarsdoorsnede van de eigen collectie van Nederlandse realisten. Ik hoop dat de filosofie van de heuvel door dit bezoek een nieuwe impuls kan krijgen. Dat zoiets als het opzij kijken kan worden aangevuld met dwars kijken, horizontaal kijken, verticaal of zelfs naar niets kijken en er for real over na te denken. Ook in het museum ga ik gewoon door met filosofische mijmeringen over heuvels, fietsen en het leven.
Dag 4: woensdag 18 september
Zutphen - Veeningen via diverse knooppunten
(Bathmen, Okkenbroek, Haarle, Luttenberg, Lemele, Ommen, Balkbrug)
94 km, 9.30 - 17.30 uur
warm in het zonnetje, een paar eenzame buien, weinig wind
wat een mooie dag
ochtendlicht in verwachting
van een gele zon
Na een avond bij Rocco aan de Groenmarkt waar we de allerheerlijkste ossenhaas ooit hebben gegeten, gaan we deze ochtend verkwikt op weg naar Veeningen. Bij het wegfietsen concluderen we dat Zutphen onze harten met groot gemak heeft veroverd.
Inmiddels hebben we het omgaan met knooppunten onder de knie. Om grote omwegen naar onze eindbestemming te mijden, hebben we een streep gezet door een aantal knooppunten op ons lijstje. Onze fietsaccu’s hebben een beperkte capaciteit. Dat heeft ons de eerste fietsdag vele kopzorgen bezorgd. Zuinig fietsen en/of onderweg bijtijds energie bijtanken is een must. Mijn fietslief heeft zelfs een reserve accu meegenomen. Die geeft ook kopzorgen, want die tweedehandse accu is niet gul met het leveren van langdurige ondersteuning. Bij de aankoop van mijn onlangs gekochte fiets heb ik een paar honderd euro extra uitgegeven voor een accu met veel vermogen zodat ik ‘ontspannen’ van de ene naar de andere bestemming kan fietsen. Nog een voordeel van deze nieuwe accu is dat het bijtanken vlot verloopt.
Ons geluk is dat er deze dagen weinig wind staat. Hoe meer tegenwind hoe gulziger de accu. Met een lege accu is het zwaar fietsen en de eindbestemming kunnen we dan wel vergeten.
Ik moet er niet aan denken om ‘gewoon zo’, dus prosta tak, op reis te gaan. Een trui, een regenpak, een accu met een ruime actieradius, een tandenborstel alsook een fietsreparatiesetje zijn toch wel essentiële bondgenoten op reis. Thuis heb ik een fietsvakantielijst die mij helpt bij het inpakken. Ik besluit liever iets van het lijstje niet mee te nemen dan dat ik iets ben vergeten. Natuurlijk is alles onderweg te koop, zeker als je in Nederland op pad bent. Maar als je in een bos in the middle of nowhere een lekke band krijgt, dan is het toch wel fijn als je dat reparatiesetje bij je hebt. En als het gaat stortregenen zijn fietsschoenregenhoesjes ook wel handig om bij je te hebben. Zeker als je maar één paar schoenen bij je hebt, zoals ik nu.
Ilja geeft in zijn boek toe dat het een beetje extreem is om zonder voorbereidingen een reis te ondernemen. Het voordeel is dat je je volledig kan wentelen in het moment. Toch wil hij zonder meer ongepland op reis gaan. Dat is precies zoals het moet, schrijft hij.
Ik vermoed dat zijn definitie van ongepland nogal rekbaar is. De racefiets had Ilja een paar weken voor vertrek gekocht. De rugzak en gele fietstassen waren vast niet leeg, maar gevuld met noodzakelijke uitrusting voor onderweg. Verder had hij als gids de eerder genoemde gedetailleerde landkaart van Frankrijk bij zich. Bovendien waren de eerste overnachtingen geregeld via couch surfing, slapen bij iemand die zijn bank, zitzak of in het gunstigste geval een bed beschikbaar stelt. Ilja geeft in een interview aan dat hij doodsbang was voor de fietstocht. Mogelijk is de tocht heel snel in elkaar geflanst, maar geheel onvoorbereid was het niet. Avontuurlijk is en blijft het wel.
op het pad geplet
een onfortuinlijke mol
blindelings op weg
Dag 5: donderdag 19 september
Veeningen - Leek via diverse knooppunten
(Echten, Ruinen, Ansen, Dwingeloo, Appelscha, Fochteloo, Zevenhuizen)
84 km, 9.30 - 15.30 uur
warm in het zonnetje achter glas, een koude wind
Een overnachting in B&B Drentse Krent is er een om niet te vergeten! We hebben genoten van de weelde van dit onderkomen.
Om 9:30 staan we klaar om onze terugreis naar huis aan te vangen. Een heerlijk vooruitzicht om na een paar sportieve dagen voldaan weer thuis te komen.
De weg is echter nog lang.
Er zijn nog heel wat knooppunten te gaan. Mogelijk maken we het ons makkelijk door in de loop van de middag rechtstreeks naar huis te fietsen en de geplande knooppunten te laten voor wat ze zijn.
een poes in het veld
scharrelt een ochtendhapje
in het zonnetje
Ilja komt in Zuid Frankrijk tot de conclusie dat hij geen filosofie van de heuvel meer nodig heeft: wij zijn eraan gewend geraakt ergens aan te komen zonder ernaartoe te gaan en iets te bereiken zonder iets te leren.
Maar die filosofie blijkt nog niet tot volle wasdom te zijn gekomen. Hij blijft ook na deze conclusie worstelen met de bergen en dalen. De beklimmingen zijn inmiddels een offer die zich uitbetalen in de beloning van de afdalingen. Vervolgens worden het dankoffers voor de champagne in die streek, want de champagne kan rijkelijk vloeien bij de gratie van elke heuvel die bestaat. En zo bedenkt Ilja een nieuwe filosofie van de heuvel: Je komt er niet overheen als je wacht.
Na al zijn filosofische omzwervingen heeft Ilja aan het slot van zijn boek een filosofie van de heuvels geformuleerd die er kort gezegd op neerkomt dat de reis het doel is en dat een mens het meest lijdt door het lijden dat hij vreest.
De filosofie van de heuvel was achteraf heel simpel. Bijna te banaal om op te schrijven. De beklimming en de afdaling horen bij elkaar. Ze zullen elkaar blijven opvolgen tot het einde der tijden. En de beste manier om daarover na te denken is om er niet over na te denken, maar erop te vertrouwen.
Mijn filosoferen over een filosofie van het fietsen brengt me tot de conclusie dat iedereen een eigen manier heeft om op reis te gaan. Ik ga graag voorbereid op weg om me vervolgens zo onbevangen mogelijk over te geven aan de gebeurtenissen die op mijn pad komen. En in plaats van een prosta tak heb ik een ohm.
Ohm heeft twee betekenissen: een natuurkundige en een spirituele. De natuurkundige ohm is de elektrische weerstand tussen twee punten dat rationeel benadert en onderzocht kan worden. De spirituele ohm komt uit het boeddhisme. Daar wordt de ohm, ook wel aum of om, gezien als de kosmische energie binnen en buiten ons waarnemingsveld. Je kan de kosmos om raad of troost vragen door de mantra om mani padme hum op te zeggen of te zingen. Dat geeft rust. Je keert terug tot jezelf.
Als ik spanning voel, treed ik die tegemoet met een ohm: met geaarde en spirituele verbondenheid. Hier komt wat mij betreft, een deel van de natuurkundige/elektrische en de spirituele/kosmische energie samen. Zonder geaard te zijn is het niet handig de spirituele wereld te betreden. Dan verlies je contact met de aarde. En de werkelijkheid. Zonder spirituele voelhoorns sta je als geaard rationeel mens niet open voor de wondere wereld van de (spirituele) kosmos dat groots, meeslepend, ongrijpbaart en ook magisch is.
Dit filosoferen maakt mij nogal vrolijk. Zo heb ik dan toch ook, met dank aan Ilja en Gelya, een eigen vrolijke flodderfilosofie over fietsen. Mijn eigen krachtige ohm is me nog nooit zo duidelijk en dierbaar geweest als op dit moment.
Ohm!